نظریه‌ی طراحی هوشمند چیست؟
دانش‌نامه/ ترجمه: حسنا ارشدی

نظریه‌ی طراحی هوشمند بیان می‌کند لازم است علت‌های هوشمند، ساختارهای زیست‌شناسی پراطلاعات و پیچیده و این‌ موضوع را که این علت‌ها به‌طور تجربی دست یافتنی هستند، تشریح کنند. ویژگی‌های آشکارِ زیست‌شناسی تعریف فرصت تصادفی استاندارد داروینی را به مبارزه می‌طلبد؛ زیرا به نظر می‌رسد آن‌ها طراحی شده‌اند. از آن‌جایی که منطق می‌گوید طراحی مستلزم وجود یک طراح هوشمند است و ظاهر طراحی به عنوان شاهدی برای طراح ذکر شده است. در طراحی هوشمند سه عنصر اولیه وجود دارد:

1. پیچیدگی کاهش‌ناپذیر[۱]
2. پیچیدگی مشخص‌شده
3. اصول مربوط به دوران پیدایش انسان

یکی از بحث‌های طراحی هوشمند، پیچیدگی کاهش‌ناپذیر است که به عنوان سیستم واحدی تعریف شده که این سیستم از چندین بخش که به‌خوبی با هم منطبق شده‌اند و اثر متقابل دارند، تشکیل شده است. این بخش‌ها به عملکرد اولیه کمک می‌کنند و حذف هر یک از آن‌ها منجر به این می‌شود که سیستم از کار موثر بایستد. به‌طور ساده، زندگی شامل بخش‌های درهم پیچیده‌ای است که به هم وابسته هستند تا مفید واقع شوند. ممکن است تغییر تصادفی دلیل توسعه‌ی بخشی جدید باشد اما نه دلیل توسعه‌ی هم‌زمان بخش‌های چندگانه که برای عملکرد سیستم ضروری هستند. برای مثال، واضح است چشم انسان سیستم بسیار مفیدی است؛ ممکن است چشمی غیر کامل و تغییر یافته‌ی تصادفی بدون مردمک چشم، عصب بینایی و لایه‌ی بصری برای حیات بشر زیان‌بار باشد؛ بنابراین، احتمال دارد این چشم در روند انتخاب طبیعی حذف شود. چشم سیستم مفیدی نیست مگر این‌که تمام بخش‌های آن موجود باشند و هم‌زمان به‌طور صحیح عمل کنند.

یکی دیگر از بحث‌های طراحی هوشمند، پیچیدگی مشخص‌شده است: «از آن‌جایی که پیچیدگی مشخص‌شده می‌تواند در سازواره‌ها پیدا شود، برخی از انواع راهنمایی‌ها باید دلیلی برای سرچشمه‌ی خود باشند». بحث پیچیدگی مشخص‌شده می‌گوید این‌که الگوهای پیچیده با روندهای تصادفی توسعه یابند، غیرممکن است. برای مثال، ممکن است اتاقی که صد میمون و صد کامپیوتر در آن وجود دارد، سرانجام کلماتی محدود یا در نهایت تنها یک جمله تولید کند اما هیچ‌گاه نمی‌تواند نمایش‌نامه‌ای شبیه نمایش‌نامه‌های شکسپیر تولید کند. زندگی بیولوژیک چه‌قدر پیچیده‌تر از نمایش‌نامه‌های شکسپیر است؟

در طراحی هوشمند، اصول مربوط به دوران پیدایش انسان می‌گوید جهان و عالم هستی «دقیق تنظیم شده‌اند» تا اجازه‌ی زندگی روی زمین را بدهند. اگر سهم اجزای فضای اطراف زمین به میزان اندکی تغییر کرده بود، بسیاری از موجودات سریعا از بین می‌رفتند و اگر زمین به‌طور ویژه‌ای به خورشید نزدیک و یا از آن دور می‌بود، تعداد زیادی از موجودات از بین می‌رفتند. وجود و توسعه‌ی زندگی در زمین نیاز به متغیرهای بسیاری دارد تا کاملا متعادل و تطبیق‌یافته باشد و برای تمام متغیرها غیر ممکن بود که به وسیله‌ی تصادف و رویدادهای ناهماهنگ به وجود بیایند.

درحالی که نظریه‌ی طراحی هوشمند[۲] احتمال می‌دهد نتواند منبع آگاهی را تشخیص دهد (چه این منبع خدا باشد، چه بشقاب پرنده و یا چیزی دیگر)، نظریه‌های طراحی هوشمند بسیاری وجود دارند که همچنان فرضیه باقی مانده‌اند. آن‌ها ظاهر طراحی را می‌بینند؛ ظاهری که جهان زیستی را شاهدی برای وجود خدا می‌داند. با وجود این، منکرانی هستند که می‌گویند خدا وجود ندارد (آتئیست‌ها)؛ آن‌ها نمی‌توانند دلایل محکم وجود «طراحی» را انکار کنند اما نمی‌توانند وجود خدای خالق را هم تصدیق کنند. آن‌ها تمایل دارند بگویند بذر زمین را نوع پیشرفته‌ای از موجودات ماورای عالم خاکی (بیگانگان) کاشته‌اند. البته، تفسیر آن‌ها اصل و بنیاد موجودات بیگانه را نیز روشن نمی‌کند؛ بنابراین، آن‌ها بدون جواب معتبر دوباره به بحث اصلی باز می‌گردند.

نظریه‌ی طراحی هوشمند همیشه هم کاملا شبیه «آفرینش‌گراییِ»[۳] مطابق با کتاب مقدس نیست؛ تفاسیر گوناگونی از این که طراحی هوشمند به چه چیزی بر می‌گردد، وجود دارد. آفرینش‌گرایانی که تفکر آنان مطابق کتاب مقدس است، استنتاج می‌کنند آفرینشِ مطابق با کتاب مقدس درست و قابل اطمینان است؛ بنابراین، زندگیِ روی زمین را نماینده‌ای آگاه، یعنی خدا، طراحی کرده است. آن‌ها اشکال طراحی هوشمند را به عنوان دلیلی از جانب قلمرو طبیعت که این استنتاج را حمایت می‌کند، می‌بینند. سایر نظریه‌پردازانِ نظریه‌ی طراحی هوشمند نیز با قلمرو طبیعت شروع می‌کنند و بدون این‌که مشخص کنند آن نماینده چه کسی می‌تواند باشد، به این استنتاج می‌رسند که زندگی روی زمین را نماینده‌ای آگاه و هوشمند طراحی کرده است.

بنابراین، طراحی هوشمند این را که طراح و یا طراحان دقیقا چه کسی یا چه کسانی هستند، روشن نمی‌کند. در واقع طراحی هوشمند، با آفرینش‌گرایی سازگار است اما ذاتا وضعیتی مذهبی نیست.

منبع:

https://www.gotquestions.org/intelligent-design.html

[۱] irreducible complexity

[۲] Intelligent Design Theory

[۳] creationism باوری که می‌گوید اصل و منشا مخلوقات از خدا است.